شاخص بورس چیست و چه کاربردی دارد؟

شاخص (Index)

شاخص یک معیار آماری است که تغییرات در یک اقتصاد یا بازار بورس را نشان می‌دهد. در مورد بازارهای مالی، شاخص یک سبد فرضی از کلیه سهامی است که در آن بازار خریدوفروش می‌شود و میانگین تغییرات قیمت همه سهام را نشان می‌دهد. روش اندازه‌گیری هر شاخـص، منحصر به همان شاخـص است و نمی‌توان رقم فعلی یک شاخـص شاخص بورس چیست و چه کاربردی دارد؟ را با شاخصی دیگر مقایسه کرد؛ بنابراین برای مقایسه دو شاخـص مختلف بهتر است درصد تغییرات شاخـص‌ها را نسبت به‌روز یا ماه قبل باهم مقایسه کرد، نه عدد فعلی آن‌ها را. از شاخـص کل و سایر شاخـص‌های بورس اوراق بهادار تهران می‌توان برای سنجش عملکرد سهام و صندوق‌های سرمایه‌گذاری استفاده کرد.

توضیحات مدیر مالی در مورد شاخص

شاخص S&P یا The Standard & Poor’s 500 یکی از شناخته‌شده‌ترین شـاخص های جهان است و معیار رایج مورداستفاده برای بازارهای سهام به‌حساب می‌آید. سایر شـاخص های برجسته در جهان شامل DJ Wilshire 5000 (شـاخص کل سهام)، MSCI EAFE (سهام خارجی اروپا، استرالیا، شرق دور) و Lehman Brothers Aggreghate Bond Index (شـاخص کل اوراق قرضه) است.

در بورس اوراق بهادار تهران مهم‌ترین شاخـص، شاخـص کل است. بااین‌حال شاخـص های مهم دیگری نظیر شاخص قیمت، شاخـص بازده نقدی، شاخص ۵۰ شرکت فعال‌تر، شاخـص ۳۰ شرکت بزرگ، شاخـص صنعت و شاخـص مالی، شاخـص بازار اول و بازار دوم و همچنین شـاخص آزاد شناور هستند. برای آشنایی با این شاخـص ها لطفاً مقاله آموزشی شاخصهای مهم بورس را بخوانید.

چون ازنظر فنی شما نمی‌توانید در یک شاخـص سرمایه گذاری کنید، صندوق های سرمایه گذاری مشترک و صندوق های قابل معامله در بورس (بر اساس شاخـص ها) به سرمایه گذاران این امکان را می‌دهند تا در اوراق بهاداری که بخش‌های وسیعی از بازار را تشکیل می‌دهند یا در کل بازار سرمایه گذاری کنند.

معادل‌ انگلیسی شاخص عبارت است از:

Index

اگر سؤال یا نظری دارید لطفاً در بخش پرسش و پاسخ سوالات مالی مطرح کنید. همین‌طور با اشتراک‌گذاری این نوشته در شبکه‌های اجتماعی شما هم در توسعه دانش مالی و سرمایه گذاری شریک شوید.

شاخص بورس و فرابورس چیست؟ (آشنایی با انواع شاخص در بورس)

در این مطلب راجع به مفاهیم کلی بازار سرمایه یا همان بورس برای شما توضیحاتی ارائه خواهیم داد. در ابتدا با مفهوم شاخص، شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن آشنا خواهیم شد.

شاخص چیست؟

کلمه شاخص (Index) در ترجمه به معانی نماگر یا نشانگر می‌باشد و بیان ‌کننده مقداری است عددی که شما با استفاده از آن می‌توانید تغییرات به وجود آمده در یک یا چند متغیر را طی یک بازه زمانی مشخص مشاهده کنید. به طور کلی با بررسی شاخص می‌توانید شرایط و تغییرات متغیرهای موجود در بازار را مورد بررسی قرار دهید و مشاهده نمایید. همچنین با استفاده از گذشته قیمتی شاخص ها می‌توانید پیش‌بینی خود را از آینده داشته باشید.

شاخص بورس:

شاخص بورس مقادیر دنبال کننده قیمتی است که نشان دهنده شرایط کلی روند بازار از لحاظ رشد و افت می‌باشد. در بازار سرمایه تنها یک شاخص وجود ندارد، بلکه چندین شاخص مختلف وجود دارد و هر کدام از آن‌ها وضعیت بازار را از جنبه‌هایی خاص مورد بررسی قرار می‌دهند. برای تحلیل هر شاخص باید پارامترهای تشکیل دهنده هر شاخص را مورد بررسی قرار دهیم و کاربرد آن‌ها را فراگیریم. به طور کلی شاخص‌ها معیارهای بسیار مهمی هستند که با تحلیل کردن آن‌ها می‌توانیم گذشته آن را بازبینی و آینده آن را پیش‌بینی کنیم.

انواع شاخص در بورس یا بازار سرمایه:

در بازار سرمایه شاخص های مختلفی وجود دارند که فعالان بازار می‌توانند برای معاملات خود از آن‌ها بهره ببرند. شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن مهم‌ترین آن‌ها هستند که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. شاخص های دیگری نیز وجود دارند از قبیل شاخص قیمت، شاخص آزاد شاخص بورس چیست و چه کاربردی دارد؟ شناور، شاخص بازار اول، شاخص بازار دوم و… که هر کدام استفاده های خود را برای معامله گران خواهند داشت.

1. شاخص کل:

شاخص کل شاخصی است که همیشه در مورد آن در رسانه‌ها به عنوان شاخص بورس تهران یاد می‌شود. شاخص کل در بین فعالین بازار بورس و سرمایه‌گذاری یکی از پرکاربردترین شاخص‌ها می‌باشد. این شاخص نشان‌دهنده سطح عمومی قیمت و شاخص بورس چیست و چه کاربردی دارد؟ سود سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس است. به عبارت ‌دیگر تغییرات شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس است.

2. شاخص کل هم‌وزن:

شاخص هم‌وزن بر مبنای درخواست فعالان بازار مبنی بر واقعی نبودن شاخص کل طراحی و محاسبه شد. در این شاخص کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل سهیم هستند. در واقع ۵ درصد نوسان مثبت شرکتی کوچک، به اندازه ۵ درصد نوسان مثبت بزرگ ترین شرکت بورس در این شاخص تأثیرگذار است.

3. شاخص قیمت:

شاخص قیمت یکی از اصلی‌ترین شاخص های بازار سرمایه است و تفاوت شاخص قیمت با شاخص شاخص بورس چیست و چه کاربردی دارد؟ کل در این است که در شاخص قیمت، فقط قیمت سهام شرکت‌های بورسی در فرمول شاخص مورد محاسبه قرار می‌گیرد. درصورتیکه در شاخص کل علاوه بر قیمت، سود پرداختی سالیانه شرکت‌ها هم در محاسبه شاخص لحاظ می‌گردد. این شاخص نمایانگر روند کلی قیمت سهام همه شرکت های پذیرفته ‌شده در بورس اوراق بهادار است. در شاخص قیمت به ‌مانند شاخص کل وزن شرکت ها نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و مبنای محاسبه این شاخص نیز است.

4. شاخص سهام آزاد شناور:

به مقدار سهام موجود در شرکت های بورسی که در اختیار سهام‌داران حقیقی قرار دارد و مرتباً در بازار معامله می‌شود، سهام شناور آزاد گفته می‌شود. محاسبه شاخص سهام شناور آزاد، مانند شاخص کل است. امّا تفاوت آن در این است که در وزن ‌دهی شرکت های موجود در سبد شاخص، به جای استفاده از کل سهام منتشر شده، فقط از سهام شناور آزاد شرکت ها استفاده می‌شود و هدف اصلی استفاده از آن در محاسبه شاخص ‌ها، پیگیری رفتار قسمتی از بازار است که از قدرت نقدشوندگی بیشتری برخوردار هستند.

مبنای محاسبه شاخص بازار اول و دوم نیز مانند شاخص کل بورس می‌باشد، با این تفاوت که فقط مقادیر سنجش آن معاملات و حجم آن در این بازارها محاسبه و مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرد.

تفاوت بورس و فرابورس:

فرابورس مانند بازار بورس اوراق بهادار، بازاری برای معامله اوراق بهادار است، با این تفاوت که نسبت به بورس دارای شرایط راحت‌تری برای پذیرش شرکت‌ها می‌باشد و انواع مختلفی از اوراق بهادار در این بازار قابل معامله می‌باشند البته با روش‌های مختلف.

از نظر مقررات معاملاتی نیز تفاوت‌هایی بین فرابورس و بورس وجود دارد. از جمله دامنه نوسان که برخلاف بورس که 5 درصد می‌باشد، در فرابورس این دامنه تا 3 درصد در منفی و مثبت می‌تواند نوسان داشته باشد.

مهم‌ترین وظیفه فرابورس در ایران، هدایت سرمایه های شرکت‌هایی است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند و یا اینکه مایل هستند با سرعت بیشتری وارد بازار سرمایه شوند، بنابراین قوانین و شرایط پذیرش شرکت‌ها و به شکلی است که شرکت‌ها با احراز حداقل شرایط و در سریع‌ترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته و از کلیه مزایای شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار استفاده کنند. به بازار فرابورس ایران OTC نیز گفته می‌شود که مخفف عبارت (Over The Counter) می‌باشد.

فرابورس دارای پنج بازار (بازار اول، بازار دوم، بازار سوم «عرضه»، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه) است. پذیرش شرکت‌های سهامی عام در بازار اول و بازار دوم و پذیرش سایر اوراق بهادار صرفاً در بازار ابزارهای نوین مالی صورت می‌پذیرد. بازار سوم جهت عرضه یکجا و پذیره نویسی اوراق بهادار و بازار پایه جهت درج و نقل و انتقال سهام شرکت‌هایی است که بر اساس الزام بند ب ماده 99 قانون برنامه پنجم توسعه، مشمول ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار بوده و امکان پذیرش در یکی از بازارهای بورس یا فرابورس را ندارند. البته بازار پایه خود به سه دسته زرد نارنجی و قرمز تقسیم می‌شود.

بازار مشتقه نیز که زیرمجموعه‌ای از بازار شاخص بورس چیست و چه کاربردی دارد؟ فرابورس ایران می‌باشد شامل معاملات اختیار معاملات خرید و اختیار معاملات فروش می‌باشد.

شاخص بورس به چه معناست؟

اگر به بازار بورس علاقمند باشید و اخبار و اطلاعات آن را دنبال کنید، بدون شک با مفهومی به نام شاخص بورس مواجه شده‌اید؛ مثل اینکه در اخبار شنیده باشید شاخص بورس از 500 واحد به 5000 واحد رشد داشته است. اینکه نوسان شاخص بورس چه معنایی دارد یکی از سؤالاتی است که در این حوزه احتمالاً برایتان پیش آمده است. با ما همراه باشید تا در مورد این شاخص مهم در بازار بورس اطلاعات جامعی در اختیارتان قرار دهیم:

شاخص بورس چیست؟

لازم است قبل از بررسی این شاخصه به سراغ اصل مطلب یعنی خود بورس برویم. بورس یک بازار شناخته شده برای معاملات خریدار و فروشنده است و در آن سهام شرکت‌های مختلف به فروش می‌رسد.

کلمه شاخص در زبان انگلیسی به معنای Index است و در مفهوم کلی بیانگر عددی است که با کمک آن می‌توانید تغییراتی که در یک یا چند متغیر ایجاد شده را در بازه زمانی مشخص بررسی کنید. درواقع می‌توان گفت با استفاده از شاخص می‌توانید نوسانات متغیرهای مدنظر را به خوبی رصد کنید. در ادامه به سراغ مفهوم شاخص بورس خواهیم رفت.

با توجه به تعریفی که از شاخص کردیم، شاخص بورس، شاخص بورس چیست و چه کاربردی دارد؟ عددی است که وضعیت کلی بورس و البته روند صعودی یا نزولی آن را نشان می‌دهد. توجه داشته باشید که در بازار بورس شاخص‌های مختلفی داریم. هریک از این شاخص‌ها وضعیت بورس را از جنبه گوناگونی ارزیابی می‌کند. برای اینکه هریک از این شاخص‌ها محاسبه کنید بایستی از فرمول متفاوتی استفاده کنید.

نکات مهم درباره شاخص بورس

شاخص بورس اگرچه وضعیت بورس را مشخص می‌کند ولی مثبت یا منفی بودن آن همیشه به معنای مثبت یا منفی بودن کل بورس نخواهد بود. در بسیاری موارد این امکان وجود دارد که با مثبت یا منفی شدن چند شرکت بزرگ که سرمایه و ارزش بازار زیادی شاخص بورس چیست و چه کاربردی دارد؟ دارند، شاخص کل بورس مثبت یا منفی شود.

از آنجایی که شرایط شرکت‌های دیگر با هم فرق دارد، شاخص هم وزن قیمت یا شاخص کل هم وزن به بهترین شکل می‌تواند وضعیت کلی بازار را مشخص کند.

زیرا در این شاخص‌های هم وزن همانطور که از نامشان مشخص است، وزن همه شرکت‌ها در بورس مساوی قلمداد می‌شود و شرکت‌های بزرگ نمی‌توانند شاخص‌ها را تحت تأثیر سرمایه زیادشان قرار دهند.

عملکرد شاخص بورس چگونه است؟

همانطور که پیش‌تر به آنها اشاره شد، شاخص‌ها معیارهایی اساسی و مهمی هستند که با تحلیل آنها می‌توان اطلاعات جامعی از جنبه‌های مختلف بورس و وضعیت گذشته و حال آن دریافت کرد. شاخص‌ کل، شاخص قیمت (وزنی- ارزشی)، شاخص کل (هم وزن)، شاخص قیمت (هم وزن) در میان فعالان بازار بورس اهمیت بیشتری دارد. در ادامه بیشتر در مورد این شاخص‌ها صحبت خواهیم کرد.

شاخص کل بورس

شاخص کل همان شاخصی است که بیشتر در اخبار و رسانه‌ها آن را می‌شنویم؛ مانند شاخص بورس تهران. نام دیگر شاخص کل شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX) می‌باشد. این شاخص کاربرد فراوانی میان سرمایه گذاران و فعالان حوزه بورس دارد. شاخص کل بورس سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت های تایید شده در بورس را معین می‌کند.

تغییرات شاخص کل بورس نشان دهنده میانگین بازدهی سرمایه گذاران در این بازار است. این شاخص هم تغییرات سود سهام و هم سودهای سالیانه‌ای که شرکت‌ها به شما می‌دهد را محاسبه می‌کند.

توجه داشته باشید که در زمان بررسی شاخص بایستی میزان تغییرات شاخص را مدنظر قرار دهید نه خود عدد شاخص. برای مثال اگر شاخص کل بورس طی یک سال از ۲۰۰۰۰ به ۳۰۰۰۰ برسد، بیانگر این است که میانگین بازدهی بورس طی این بازه مساوی با ۵۰% است. بدیهی است که هرچه شرکت‌ها بزرگ‌تر باشند و سرمایه بیشتری داشته باشند، شاخص کل بیشتر متأثر خواهد شد.

شاخص قیمت

این شاخص به عنوان یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های بورس بیانگر روند عمومی ارزش سهام همه شرکت‌های تایید شده در بورس است. مثلا اگر شاخص قیمت طی یک سال ۲۰ درصد افزایش یابد یعنی سطح عمومی قیمت‌ها در این بازار و در این بازه زمانی ۲۰ درصد رشد داشته است. در این شاخص شاخص بورس چیست و چه کاربردی دارد؟ هم وزن و بزرگی شرکت اهمیت دارد؛ یعنی هرچه شرکت بزرگتر و سرمایه آن بیشتر باشد، شاخص قیمت بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

تفاوتی که شاخص قیمت با شاخص کل دارد این است که در شاخص قیمت، تنها قیمت سهام شرکت‌های موجود در بورس مورد بررسی قرار می‌گیرد اما در شاخص کل، علاوه بر قیمت، سود پرداختی سالیانه شرکت‌ها هم بررسی می‌شود.

شاخص ۵۰ شرکت فعال‌تر

هر سه ماه یک بار بازار بورس فهرستی از شرکت‌های فعال‌ را طبق میزان نقد شوندگی منتشر می‌کند. منظور از میزان نقد شوندگی خرید و فروش آسان‌تر و سریع‌تر سهام است. به عبارت دیگر هر شرکتی که سهامش ساده‌تر و سریع‌تر معامله گردد و درواقع نقد شوندگی بیشتری داشته باشد، جزو شرکت‌های فعال قرار می‌گیرد.

شاخص ۵۰ شرکت فعال‌تر در واقع تغییرات سطح عمومی ارزش سهام ۵۰ شرکتی را مشخص می‌کند که نسبت به سایر شرکت‌ها سهامشان نقد شونده‌تر است.